احتمالاً طراحان این طرح گمان کرده اند، اختیارات و وظایف نمایندگی حق شخصی آنان است که دست و دل‌بازانه از آن‌ها بکاهند یا به آن‌ها بیافزایند. باید دید سرانجام طرحی که اعضای کمیسیون اصل 90 حتی از علنی کردن و انتشار متن آن برای عموم مردم هراس دارند به کجا خواهد انجامید.
«قرار بود تا زمانی که این طرح کامل نشده است در رابطه با آن صحبت نشود چون این طرح خام است. من هم نمی‌دانم چه کسی در رابطه با آن صحبت کرده است و اگر بدانیم قطعا با این نماینده برخورد خواهیم کرد.» به گزارش فرارو؛ این‌ها حرف‌های سیدفاضل موسوی، نماینده مردم خدابنده و دبیر کمیسیون اصل 90 است. احتمالاً برای شما جذاب‌تر از این که بدانید این نماینده خاطی کیست، این است که بدانید، کدام طرح می‌تواند چنین محرمانه باشد؟
روزنامه تهران امروز در گفتگو با یکی از اعضای کمیسیون اصل 90 خبر داده که این طرح «نظارت بر نظارت» نام دارد که در سه حوزه نظارت بر مجلس، نظارت بر کمیسیون‌ها و نظارت بر نمایندگان نوشته شده است. هر چه قدر هم که تلاش کنید نمی‌توانید به متن این طرح در سایت مرکز پژوهش‌ها دسترسی پیدا کرده و دقیقاً از مفاد آن مطلع شوید. این در حالی است که سایر طرح‌های قانونی به محض وصول در این سایت ثبت می‌شوند. این طرح اکنون در مرحله کمیسیون قرار دارد و خبری از آن نیست.
آن‌چنان که از گفته‌های یک عضو بی‌نام و نشان کمیسیون اصل 90 و سیدعلی ادیانی، دیگر عضو این کمیسیون به روزنامه تهران امروز برمی‌آید، طبق این طرح قرار است دارایی‌های نمایندگان در ابتدا و انتهای هر دوره بررسی شود. هم‌چنین هرگونه سفر خارجی نمایندگان و اعضای خانواده آن‌ها بدون اعطای مجوز هیئت رئیسه مجلس ممنوع میشود و آن‌ها از دریافت هدیه نیز منع می‌شوند.
امّا مهم‌ترین مسئله‌ی این طرح، انجام نظارت بر نمایندگان توسط شورای نگهبان است. طبق این طرح نه تنها نظارت بر صلاحیت نمایندگان پیش از برگزاری انتخابات بر عهده شورای نگهبان است، بلکه اگر نماینده‌ای در میانه دوره نمایندگی مرتکب تخلفی شود، توسط شورای نگهبان رد صلاحیت خواهد شد! به عبارت ساده‌تر شورای نگهبان اختیار عزل نمایندگان را خواهد داشت.
اما چنان که به نظر می‌رسد این طرح تضادهای فراوانی با قانون اساسی دارد. اصل نهم قانون اساسی می‌گوید: «هیچ مقامی حق ندارد به نام حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور آزادیهای مشروع را، هر چند با وضع قوانین و مقررات، سلب کند». یکی از این آزادیهای مشروع، حق آزادی سفر برای شهروندان است. حتی اگر کسب مجوز سفرهای خارجی برای نمایندگان مجلس عقلانی به نظر برسد، به چه دلیلی می‌توان آزادی سفر خانواده نمایندگان را محدود کرد؟
صرف نظر از این مسئله در هیچ کجای قانون اساسی و آیین‌نامه داخلی مجلس نیامده که هیئت رئیسه مجلس جایگاه حقوقی بالاتری نسبت به نمایندگان دارد. هیئت رئیسه صرفاً به منظور اداره مجلس تشکیل می‌گردد و رئیس هم نهایتاً نمایندگی مجلس را در برابر قوای دیگر بر عهده دارد. هیئت رئیسه چه حقی بیش از دیگر نمایندگان مجلس دارد؟
هم‌چنین اصل 142 قانون اساسی می‌گوید: «دارایی رهبر، رییس جمهور، معاونان رییس جمهور، وزیران و همسر و فرزندان آنان قبل و بعد از خدمت، توسط رییس قوه قضاییه رسیدگی میشود که بر خلاف حق، افزایش نیافته باشد». این اصل هیچ اشاره‌ای به نمایندگان مجلس نمی‌کند. سوال در اینجاست که آیا نویسندگان قانون اساسی نمی‌توانستند به این لیست، نمایندگان را نیز اضافه کنند؟ وقتی قانون اساسی به نمایندگان مجلس، مصونیت قضایی اعطا می‌کند تا مبادا تحت فشارهای گوناگون از ایفای وظایف باز بمانند، آیا وضع چنین قانونی اهرم فشار برای نمایندگان نخواهد بود؟
حساسیت‌برانگیزترین قسمت این طرح، عزل نمایندگان توسط شورای نگهبان است. اگرچه حقوق‌دانان پیرامون شیوه نظارت شورای نگهبان بر انتخابات که آیا استصوابی است و یا استطلاعی، حرف و حدیث‌های بسیاری دارند، چگونه می‌توان چنین اختیاری را برای شورای نگهبان فرض نمود؟
قانون اساسی اختیارات قوای سه‌گانه و سایر نهادهای خاص حاکمیتی نظیر شوراهای محلی، مجمع تشخیص مصلحت نظام و شورای نگهبان را به دقت مشخص کرده است. کاستن از این وظایف یا افزودن به آن‌ها، توازن قانون اساسی به مثابه یک کل واحد را بر هم می‌زند و آن را در معرض نقض مکرر و مداوم قرار می‌دهد. نقضی که در طول زمان به یک سنت سیاسی تبدیل میشود و عواقب آن بر کسی پوشیده نیست.
احتمالاً طراحان این طرح گمان کرده اند، اختیارات و وظایف نمایندگی حق شخصی آنان است که دست و دل‌بازانه از آن‌ها بکاهند یا به آن‌ها بیافزایند. باید دید سرانجام طرحی که اعضای کمیسیون اصل 90 حتی از علنی کردن و انتشار متن آن برای عموم مردم هراس دارند به کجا خواهد انجامید.
